Jod (jodek potasu)
potassium iodide
anticataracticum, expectorans, ophthalmicum, thyreostaticum
H03CA, S01XA
Działanie: Jod jest niezbędnym składnikiem potrzebnym do syntezy w organizmie hormonów tarczycy oraz prawidłowego funkcjonowania gruczołu tarczowego. U osób dorosłych dobowe zapotrzebowanie na jod wynosi 150-300 µg. W przewodzie pokarmowym jodki wchłaniają się na całej długości jelit, ale przede wszystkim w jelicie cienkim, skąd w ciągu 2 h rozprowadzane są w przestrzeni pozakomórkowej. Biologiczna dostępność jodku potasu wynosi praktycznie 100%. Około 75% zasobów ustrojowego jodu znajduje się w tarczycy, natomiast niewielkie ilości gromadzą się w nerkach, żołądku, gruczołach sutkowych i ślinowych. Niedobór jodu jest przyczyną wola endemicznego, niekiedy wrodzonego upośledzenia rozwoju umysłowego.
Wskazania: Zapobieganie powstawaniu wola z niedoboru jodu, zwłaszcza w okresie zwiększonego zapotrzebowania (np. ciąża i laktacja), zapobieganie nawrotowi wola po leczeniu farmakologicznym lub operacyjnym wola zależnego od niedoboru jodu. Leczenie wola zależnego od niedoboru jodu i leczenie niedoczynności tarczycy wywołanej niedoborem lub zaburzeniami przemiany jodowej. W okulistyce stosowany jest miejscowo do leczenia zmętnień ciała szklistego i soczewki.
Przeciwwskazania: Jawna nadczynność tarczycy. W postaci utajonej nadczynności tarczycy nie powinno się przekraczać dawki 150 µg jodku potasu/d. Nie stosować w przypadku podejrzenia raka tarczycy, limfocytarnego zapalenia tarczycy lub gruczolaka autonomicznego tarczycy. Nadwrażliwość na jod. Zapalenie opryszczkowe skóry (choroba Duhringa). Podawanie jodu p.o. może uniemożliwić leczenie jodem promieniotwórczym nadczynności tarczycy, guzków autonomicznych lub raka tarczycy.
Interakcje: Nie należy stosować w trakcie kuracji tyreostatykami, gdyż niedobór jodu nasila, a nadmiar osłabia wrażliwość na leczenie tymi preparatami. Nadchlorany i tiocyjaniany (w stężeniach >5 mg/dl krwi) hamują wychwytywanie jodu przez tarczycę. Tyreotropiny pobudzają wychwyt i przemianę jodu w tarczycy. Jodek potasowy stosowany w dużych dawkach równolegle z lekami moczopędnymi może prowadzić do hiperkaliemii.
Działanie niepożądane: W przypadku dużych obszarów autonomicznych w obrębie tarczycy przekroczenie dawki dobowej 150 µg może spowodować wystąpienie nadczynności tarczycy – szczególnie zagrożone są osoby w podeszłym wieku i z wolem utrzymującym się od dłuższego czasu. Łagodne objawy nietolerancji w postaci podrażnienia błon śluzowych nosa i gardła lub osutki.
Ciąża i laktacja: Kategoria D. Nie stosować w okresie karmienia piersią.
Dawkowanie: Lek przyjmować p.o., po posiłku, popijając niewielką ilością wody. Zapobieganie powstaniu wola z niedoboru jodu: niemowlęta i dzieci 50-100 µg jodu/d, młodzież i dorośli 100-200 µg jodu/d, kobiety w ciąży i w okresie laktacji 150-200 µg jodu/d. Zapobieganie nawrotowi wola po skutecznym leczeniu farmakologicznym lub chirurgicznym wola z niedoboru jodu: 100-200 µg/d. Leczenie wola z niedoboru jodu: noworodki, dzieci i młodzież 100-200 µg jodu/d, dorośli 300-500 µg jodu/d. Leczenie zapobiegawcze prowadzi się przez wiele miesięcy lub lat, a nawet przez całe życie. W okulistyce: 1 kropla 1-3 ×/d do worka spojówkowego.
Uwagi: W przypadku stosowania miękkich soczewek kontaktowych należy je zdejmować przed podaniem leku do worka spojówkowego i zakładać co najmniej 15 min po zakropleniu.